5 گام ایران برای تسخیر فناوری فضایی، ماهواره های آماده استقرار - مجله آزمون اول

تثبیت فناوری فضایی در کشور با پرتاب ماهواره ظفر توسط ماهواره بر ایرانی سیمرغ در دستور کار واقع شده است و مطابق با آخرین اعلام مسئولان، این ماهواره به زودی در مدار زمین قرار خواهد گرفت.

ایران در پرتاب این ماهواره، فناوری فضایی ماهواره های سنجشی با ماموریت تصویربرداری با دقت 25 متر را تست خواهد نمود و پس از آن در صورت پیروزیت این ماهواره، برای رسیدن به ماهواره هایی با دقت تصویربرداری یک متر آماده می گردد.

نقشه راه فناوری فضایی ایران نشان می دهد که کشورمان پرتاب چندین ماهواره را تا افق 1404 برای تثبیت فناوری فضایی در مدار 36 هزار کیلومتری بالای زمین (ژئو) در برنامه دارد و این راستا را با ماهواره ظفر آغاز خواهد نمود.

گام اول؛ ماهواره ظفر تحویل وزارت دفاع شد

ماهواره ظفر روز 29 دی ماه 98 پس از حدود 3 سال فعالیت بی وقفه بیش از 80 متخصص فضایی از سوی دانشگاه علم و صنعت به سازمان فضایی ایران برای ارائه به وزارت دفاع، تحویل داده شده تا مقدمات قرارگیری آن در پایگاه پرتاب برای اعزام با ماهواره بر ایرانی سیمرغ، طی گردد.

این ماهواره در دو نسخه و با مأموریت تصویربرداری ساخته شده و راهنمایی، کنترل و دریافت و ارسال داده به 3 ایستگاه زمینی از جمله ماموریت هایی است که برای آن پیش بینی شده است؛ تصویربرداری، ذخیره و ارسال داده و اندازه گیری تشعشات فضایی از جمله ویژگی های کاربردی ماهواره ظفر است که قرار است در صورت استقرار در مدار پایین زمین و ارتفاع بالای 500 کیلومتری زمین، در هر 94 دقیقه به دور کره زمین بچرخد و روزانه حدود 15 بار اطلاعات مدنظر را به زمین مخابره کند.

محمدجواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات، در آخرین اظهارات خود در خصوص آخرین شرایط ماهواره ظفر که گفته می گردد در دهه فجر سال جاری به فضا ارسال می گردد، بیان کرد: ماهواره بر سیمرغ در سایت پایگاه زمینی پرتاب مستقر شد و ماهواره ظفر را تا ارتفاع 530 کیلومتری زمین خواهد برد. این ماهواره بر بیش از 80 تن وزن دارد. از لحظه آغاز تا انتها عملیات حدود 8 دقیقه طول می کشد؛ 8 دقیقه نفس گیری که امیدوارم در انتهاش به مدد حضرت زهرا (س) بتوانیم تصاویر ارسالی ظفر را دریافت کنیم.

وی درباره دلایل هزینه کرد ساخت ماهواره و مزایای آن نیز گفت: هزینه ساخت دو ماهواره ظفر 1 و 2 کمتر از دو میلیون یورو شده و عمر متوسط آن نیز 2 و نیم سال خواهد بود؛ این درحالی است که ارزش تصاویر ارسالی این ماهواره بیش از 10 میلیون یورو است؛ یعنی اگر تصاویر را بخواهیم بخریم و به ما بدهند و تحریم را بهانه نیاورند، باید این مبلغ را پرداخت کنیم.

گام دوم، ماهواره های ایرانی برای استقرار در مدار زمین آماده می شوند

وزیر ارتباطات همچنین با تاکید بر اینکه به استقرار ماهواره ظفر در مدار امیدوار هستیم، گفت: برای 5 ماهواره دیگر هم برنامه زمانبندی استقرار در مدار نهایی شده است.

اگرچه اسامی این ماهواره ها رسما گفته نشد اما به نظر می رسد منظور از 5 ماهواره اعلام شده از سوی وزیر ارتباطات، ماهواره های مخابراتی و سنجش از دوری است که پیش از این توسط متخصصان فضایی کشور مراحل ساخت را طی کردند. از جمله این ماهواره ها می توان به ماهواره های ناهید یک، پارس یک، ظفر 2 و پارس 2 اشاره نمود؛ در همین حال ماهواره های ناهید 2 و پیغام 2 نیز در فازهای طراحی و ساخت قرار دارند.

آنالیز ها نشان می دهد که ماهواره ظفر 2 نسخه دیگری از ظفر یک است که از لحاظ عملکرد تصویربرداری، نسخه کاملتری از این ماهواره به نظر می رسد. به نحوی که ماهواره ظفر یک با قابلیت عکس برداری رنگی با قدرت تفکیک بهتر از 25 متر و ماهواره ظفر دو، با قابلیت عکسبرداری با قدرت تفکیک بهتر از 16 متر طراحی شده است.

ماهواره مخابراتی ناهید یک نیز که در مراسم رو فناوری فضایی در بهمن سال 1395 رونمایی شد، در پژوهشکده سامانه های ماهواره پژوهشگاه فضایی ایران طراحی و ساخته شده و ماموریت های آن در راستای دستیابی به فناوری طراحی و ساخت ماهواره مخابراتی زمین آهنگ، مطرح است.

از آنجایی که رسیدن به دانش فنی ماهواره های مخابراتی زمین آهنگ از دیرباز از اهداف ملی کشور بوده و البته پیچیدگی های فنی و تکنولوژیکی بسیار زیادی پیش روی توسعه چنین فناوری قرار داشته، ماهواره مخابراتی ناهید یک به عنوان راه میانی برای دستیابی به بخشی از فناوری های مخابراتی زمین آهنگ تعریف شد و در مدار 250 کیلومتری قرار می گیرد.

پس از آن نیز ماهواره مخابراتی ناهید 2 در دستور کار پژوهشگاه فضایی واقع شده است که به عنوان ماهواره عملیاتی برای قرارگرفتن در مدار با ارتفاع بالای زمین (ژئو) طراحی شده و مأموریت آن ارائه خدمات مخابراتی است.

ماهواره سنجشی پارس یک نیز از دیگر ماهواره هایی است که به نظر می رسد مراحل ساخت خود را توسط پژوهشگاه فضایی به اتمام رسانده است.

ماهواره های سنجشی با عنوان پارس 1 و پارس 2 نامگذاری شده اند که قدم به قدم از نظر رزولوشن تصاویر، طول عمر و عملکرد، بهبود پیدا خواهند کرد و عملیاتی تر می شوند. برنامه ریزی شده که ماهواره پارس 2 به عنوان یکی از اهداف سند چشم انداز 1404 در مدار بالای زمین استقرار یابد. این ماهواره الگوی مشارکت همه جانبه دانشگاه ها و شرکتهای خصوصی را در پی خواهد داشت و دانشگاههایی مانند دانشگاه امیرکبیر، علم و صنعت و شریف در این پروژه همکاری دارند.

ماهواره پیغام 2 نیز از سوی دانشگاه امیرکبیر مراحل اولیه قرارداد را طی می نماید و طبق گفته رئیس این دانشگاه تا یک سال آینده فاز اولیه طراحی مفهمومی آن آماده می گردد.

احمد معتمدی در مصاحبه با خبرنگاران، با بیان اینکه قرارداد فاز نخست این پروژه با سازمان فضایی ایران به عنوان کارفرما منعقد شده است، گفت: پیغام 2 یک گام جلوتر برای دستیابی به تکنولوژی فضایی نسبت به ماهواره پیغام یک محسوب می گردد که ماهواره ای بزرگتر خواهد بود و با وزنی حدود 150 تا 200 کیلوگرم، دقت تصویربرداری را به یک متر می رساند.

وی با بیان اینکه این ماهواره در کلاسی بالاتر از پیغام یک طراحی و ساخته می گردد، اضافه نمود: پیغام یک با قدرت تصویربرداری 40 متر ساخته شده بود.

رئیس دانشگاه امیرکبیر گفت: نمونه طراحی مفهومی و جزئیات و زیرساخت های این ماهواره تا یک سال آینده استخراج و آماده خواهد شد و پس از آن با محاسبه هزینه های دلاری و ریالی این پروژه، ساخت آن را آغاز خواهیم کرد.

گام سوم؛ گام به گام تا تسخیر فضا با ماهواره های ایرانی

در همین حال مرتضی براری رئیس سازمان فضایی ایران در مصاحبه با خبرنگاران، از برنامه های ایران برای تسخیر فناوری فضایی با استقرار ماهواره های ایرانی در مدار زمین خبر می دهد و می گوید: پرتاب ماهواره های مخابراتی، سنجشی اپتیکی و راداری را در دستور کار داریم تا در نهایت به اهداف سند چشم انداز که ماهواره با دقت تصویربرداری یک متر است، دست یابیم.

وی با بیان اینکه در نقشه راه فضایی کشور، در حوزه ماهواره های اپتیکی، ماهواره های با دقت تصویربرداری 25 متر، 16 متر، 5 متر، 2.5 متر و یک متر را در برنامه داریم، گفت: در این راستا، تمرکزمان روی دقت عملکرد ماهواره ها با کاربردهای خاص خودشان است. در همین حال در حوزه ماهواره های راداری نیز برنامه ریزی اجرا شده است.

معاون وزیر ارتباطات با تاکید بر اینکه پرتاب چندین ماهواره را در دست انجام داریم، اضافه نمود: طبق نقشه راه فضایی کشور برای رسیدن به تثبیت فناوری فضایی، سرعت پرتاب ماهواره ها را افزایش داده ایم تا بتوانیم به اهداف چشم انداز در سال 1404 که رسیدن به ماهواره های عملیاتی در مدار بالای زمین است، دست یابیم.

گام چهارم؛ در صورت عدم پیروزیت، ناامید نمی شویم

رئیس سازمان فضایی ایران، روبرویی با ناشناخته ها و شناسایی ریسک ها را از جمله دلایل سرعت بخشیدن به فرایند فعالیت فضایی کشور در حوزه پرتاب ماهواره مطرح کرد و گفت: آمارها نشان می دهد که قابلیت اطمینان رسیدن ماهواره به مدار تا 90 درصد، احتیاجمند 40 بار پرتاب است. به بیان دیگر 40 بار پرتاب احتیاج است تا اطمینان از استقرار ماهواره در مدار، به 80 تا 90 درصد برسد. به همین دلیل با یک بار شکست نباید ناامید و متوقف شد.

براری با اشاره به اینکه سال گذشته پرتاب ماهواره اماراتی با پرتابگر آریان فرانسه مغلوب شد، اضافه نمود: حتی پرتاب ماهواره با سایوز روسیه که بیش از 400 پرتاب داشته نیز با شکست همراه بوده است.

وی گفت: این درحالی است که ما در ماهواره پیغام یک که دومین پرتاب عملیاتی مان محسوب می شد، توانستیم ماهواره را به سلامت از پایگاه پرتاب خارج کنیم و در مرحله اول ماهواره با سرعت 2400 متر بر ثانیه به مقصد رسید و تنها در مرحله دوم که با سرعت 6800 متر برثانیه حرکت کرد، 40 ثانیه برای تزریق ماهواره در مدار، کم آورد.

معاون وزیر ارتباطات با اشاره به اینکه باید نیروی گریز از مرکز و نیروی جاذبه یکسان باشد تا ماهواره در مدار قرار گیرد، اضافه نمود: ماهواره ظفر با سرعت 30 هزار کیلومتر در ساعت به فضا پرتاب می گردد.

گام پنجم؛ توسعه فناوری ماهواره برها

رئیس سازمان فضایی ایران با تاکید بر توسعه فناوری ماهواره بر در کشور و با بیان اینکه اثبات قابلیت ماهواره برهای ایرانی اجرا شده است، اضافه نمود: ماهواره بر سفیر تا به امروز از میان 10 پرتاب، 4 پرتاب پیروز داشته و به بیان دیگر 40 درصد فعالیت آن پیروز ارزیابی می گردد. اما با وجودی که ریسک پرتاب به وسیله این پرتابگر بالا بود، ماهواره بر سیمرغ برای پرتاب ماهواره ظفر در نظر گرفته شد.

وی گفت: با ماهواره برهای سفیر، سیمرغ و سریر برای برنامه های دستیابی به مدارهای ارتفاع لئو (حدود 500 تا 1000 کیلومتر) تعریف شده و قرار است فرآیند پرتاب ماهواره به مدار 36 هزار کیلومتری زمین (ژئو) با ماهواره بر سروش طی گردد.

معاون وزیر ارتباطات گفت: تست پرتاب ماهواره با سوخت جامد نیز در کنار سوخت مایع در دستور کار واقع شده است و از هر فناوری که هزینه کمتری داشته باشد استفاده می کنیم.

براری تاکید نمود: باید خودمان به مرحله تثبیت فناوری فضایی برسیم و این فناوری را تسخیر کنیم و منتظر همراهی سایر کشورها و وابسته به آنها نباشیم.

به گزارش خبرنگاران، ایران جزو 9 کشور اول جهان است که توانسته به باشگاه کشورهای صاحب چرخه فضایی بپیوندد و تمام 6 رکن حوزه فضایی از طراحی و ساخت ماهواره، طراحی و ساخت پایگاه فضایی، ساخت ماهواره برها و ایستگاه کنترل، ایستگاه راهنمایی و پردازش داده های ماهواره ای توسط محققان داخلی، بومی سازی شده است.

با این وجود پیش بینی می گردد در صورت پیروزیت پرتاب ماهواره ظفر و استقرار پیروز آن به مدت 1.5 سال در مدار زمین، وابستگی به سایر کشورها که هم اکنون تنها برای دریافت اطلاعات و تصاویر ماهواره ای است، کاهش یابد.

مجله تار و سه تار: مجله تار و سه تار، محفلی از هنر و ساز ایرانی بسازیم.

سفر به کیش: سفر به کیش، جاذبه های دیدنی ایران را با ما دنبال کنید.